دوشنبه 23 شهريور 1388-0:0

شعبده ورسك

نگاهي تازه به پل تاريخي ورسک؛از:پیمان صدفی


قطار شمال از دامنه كوهستان پايين آمد  و به سمت ايستگاه ورسك چرخيد.  انگار كسي همه مسافران را خبر كرده بود چون بسوي پنجره‌ها هجوم آوردند تا زيباي 72 ساله را تماشا كنند و عكسي به يادگار بگيرند.  هيچ كس  نمي‌خواهد اين فرصت را  از دست دهد.  شايد دوباره اين ديدار دست ندهد. مسافراني كه جاده فيروزكوه را براي سفر به استان مازندران برمي‌گزينند،  غالبا ترجيح مي‌دهند در ورسك توقف كنند و پل زيباي راه‌آهن آن را ببينند. 

تقريبا عموم مردم عقيده دارند نام پل ورسك از نام مهندس ورسك آلماني گرفته شده است.  البته به‌ندرت در دنياي اينترنت نظرات متفاوتي نيز ديده مي‌شود،  مانند يك جوان خوش ذوق ايراني كه سازنده پل را «والتر اينگر» اتريشي مي‌داند.


يا به‌طور مثال شنيده مي‌شود در «ورسک از نام مهندسي از بوهم آلمان گرفته شده که در ساخت اين پل شرکت داشت. نام او شژا ووسک بود. چون در پارسي اين حرف چکي وجود ندارد و تلفظ آن کلمه براي بسياري سخت بود، بدين نام مشهور گشت». 

اما بهتر است براي آشنايي با طراح وسازنده پل نگاهي به روزنامه اطلاعات مورخ پنجم ارديبهشت سال 1315 بياندازيم و گزارش خبرنگار اطلاعات در خصوص اين پل را بخوانيم:  «كمي ‌دورتر مهندس ديگري نظرم را جلب كرد او هم با مسرت و شعف بالا و پايين مي‌رفت.  قيافه فكور و پر از چين او نشان مي‌داد كه او نيز مهندس و از جمله كساني است كه در راه‌آهن مازندران  زحمات زيادي كشيده است.  معلوم شد كه اين شخص بين مهندسان ديگر به پهلوان تونل معروف است. 

 در تونل‌سازي و پل‌سازي مهارت شاياني دارد و پل مهم دره ورسك را كه از شاهكارهاي مهندسي راه‌آهن شمال  و بين دو كوه  در ارتفاع  صدمتري كف دره ساخته شده كار مسيو رابسويچ،  مهندس مذكور مي‌باشد.»


مهندس رابسويچ مي‌گفت:  «روزي كه اين مدل را براي احداث پل ورسك تهيه كردم  مهندسان ديگر با نظر حيرت به آن نگريسته و اجراي نقشه  و احداث آن را در شمار يكي از فتوحات علم  مهندسي به حساب آوردند.  امروز كه اين پل احداث شده،  همه،  من و رفقايم را تشويق و تحسين مي‌كنند و آن را در شمار بهترين پل‌هاي قشنگ و شاهكارمهندسي مي‌دانند.»


رابسويچ (L.Von Rabcevisc)،  مهندس اتريشي  و سمت او «رييس نظارت ساختمان پل» بود ولي سرپرست مهندسان كه محاسبات پل را انجام داد مهندس‌هانس اتو ناتر
(Hans Otto Nater) سوئيسي است و اين تصوير او در حدود سال 1930 است.

شعبده ورسك
در زير پل ورسك و كف دره رود خانه سازه‌اي مانند سرسره ساخته شده است. 
اگر از زاويه‌اي ديگر به پل بنگريم.  مشخص است كه براي محافظت از جريان آب،  يك كانال عظيم به شكل سرسره روي آن احداث گرديده است.  درواقع  قطار پس از عبور از روي پل پس از چرخش و كم كردن ارتفاع،  از زير كف دره عبور كرده و وارد ايستگاه مي‌شود. 

مين‌‌گذاري پل ورسك
بخش ديگري ازسرگذشت عجيب پل ورسك،  مين‌‌گذاري آن است كه دكتر محمد سجادي (وزير راه از 11/10/1317 تا 13/9/1320) در گفتگويي با سالنامه دنيا (جلد ششم سال 1349 صفحه 134) به آن اشاره كرد.  وي عنوان مي‌كند با شنيدن اخبار وحشتناك  از جبهه‌هاي جنگ شوروي،  دستور مين‌‌گذاري پل ورسك و پلهاي مهم ديگر راه‌آهن داده شد و اين كار با دقت و به صورت محرمانه انجام پذيرفت.  ليكن پس از اشغال ايران توسط متفقين، دستوري براي انفجار پلها صادر نشد.

 
كلام آخر اينكه در ذهن ما  ايرانيان نام راه‌آهن سراسري ايران با نام آلماني‌ها گره خورده است ولي واقعيت آن است كه مخارج آن بر دوش ايراني‌ها و ساخت آن توسط دستان قوي آنها بوده است.  اميد است مسئولان محترم سازمان ميراث فرهنگي استان مازندران جهت نكوداشت معماران و مجريان ايراني اين پل كه رنج فراواني متحمل شدند، اقدامي ‌شايسته مبذول دارند.