مازندنومه؛ سرویس اقتصادی، شبنم لشگری: کاهش مصرف سموم شیمیایی در فعالیت‌های کشاورزی یکی از دغدغه‌های جدی و همیشگی مسئولان و به ویژه مدیران و مسئولان حوزه بهداشت و درمان است.

در سال‌های اخیر آمارهای متفاوتی از میزان مصرف سموم شیمیایی در کشاورزی شمال کشور و مازندران ارائه شده است. برخی از مسئولان و کارشناسان در حوزه بهداشت و درمان معتقدند که میزان سموم شیمیایی مصرف شده در کشاورزی مازندران و استان‌های شمالی بالاتر از حد عادی است. اما برخی مسئولان حوزه کشاورزی تاکید دارند که این میزان مورد مصرف تحت نظارت است و آسیبی به سلامت جامعه وارد نمی‌کند. همین تناقض‌ها و اختلاف‌نظرها سبب شده است که پرونده میزان مصرف سموم کشاورزی در مازندران و استان‌های شمالی در همه سال‌های اخیر باز باشد.

هفته گذشته تعدادی فعالان دانشگاهی و محیط زیستی مازندران در بیانیه‌ای حمایت خود را از مردان و زنان شالیکار اعلام کردند و در آستانه آغاز به کار دولت دوازدهم، خواستار توجه جدی به بخش سلامت کشاورزی در استان‌های شمالی شدند.

 آن‌ها به دولت پیشنهاد دادند با ارائه منشوری حقوقی و شفاف برای کشاورزان و کارگران شالیزارها، بستر ارجاع قانونی آن‌ها را فراهم آورد. منشوری که در آن حقوق بیمه‌ای کارگران فصلی شالیزار تعریف شده باشد و با دفاع از حقوق برابر زن و مرد کارگر شالیزار از عرف پرداخت حق‌الزحمه کمتر به زنان، جلوگیری شود.

علاوه بر این در زمینه آموزش برای استفاده نکردن از سموم دارای نیترات اقدامات لازم را انجام دهد تا اهالی این استان در امنیت سلامتی از این مواد مورد نیاز در کشاورزی بهره‌مند شوند. در این بیانیه به سه مولفه «ساز و کار اقتصادی»، «نظارت بهداشتی» و «حقوقی» اشاره شده است و در بخشی از آن  آمده:

«همه ساله، برداشت برنج از شالیزارها با شروع مرداد ماه و افزایش دما آغاز می‌شود. این ماده پر مصرف بر اساس آمار‌ها بعد از نان اصلی‌ترین غذای سفره ایرانی است و سرانه مصرف آن طبق آمار رسمی از سوی وزارت جهاد کشاورزی، 41 کیلوگرم اعلام شده است.

گرچه در دوره دولت یازدهم، بر مساحت زمین‌های زیر کشت افزوده شده و تولید برنج با طرح‌های حمایتی افزایش یافت و سطح واردات کاهش یافت، همچنان این بخش از محصولات کشاورزی نیازمند توجه و تدوین ساز و کار دقیقی، در سه بخش بهداشتی، اقتصادی و حقوقی است که با ایجاد بستر مناسب برای ورود نیروهای متخصص در مزارع، هم از هدررفت بی‌رویه آب و منابع طبیعی جلوگیری به عمل می‌آید و هم بخش‌های مذکور مرتفع می‌شود، که به شرح زیر است:

نظارت بهداشتی

 استفاده از سموم و نفوذ آن به سطح آب‌های زیرزمینی استان، موجب شد تا رتبه مازندارن در ابتلا به سرطان معده و دستگاه گوارش به نخستین، در کشور برسد که بهبود این وضعیت و پیشگیری از استمرار و افزایش آن، نیازمند آموزش جدی به کشاورزان و ترغیب‌شان در استفاده نکردن از سمومی مانند نیترات است.

سازو کار اقتصادی

وجود یک دستگاه نظارتی با ساز و کار مشخص در شفافیت مابه‌التفاوت قیمت تمام شده محصول و درآمد کشاورز امری ضروری است تا از کنترل بازار توسط دلالان جلوگیری شود. این مهم علاوه بر ممانعت از افزایش بی‌رویه قیمت برنج، باعث می‌شود تا سود واقعی به صاحبان اصلی آن یعنی شالیکار، برسد.

مسائل حقوقی

اختصاص نیافتن حق بیمه شفاف برای کارگران فصلی شالیزار با توجه به سختی کار باعث شده که عرف نادرستی در مورد زنان کارگر این بخش به وجود بیاید. زنانی که در اغلب موارد سرپرست خانوار هستند و با دستمزد‌های یک دو یا بیشتر، روبه‌رو ‌می‌شوند.

عضو شورای مرکزی اتحادیه اقتصاد، توسعه و ترویج کشاورزی کشور در گفت‌وگو با همشهری درباره این درخواست از دولت گفت: تمام فرآیند‌های اقتصادی اعم از نحوه تخصیص منابع، شیوه تولید و مانند آن در تولید برنج، زیر نظر ساز و کار بازار صورت نمی‌گیرد.

«وحید رحیمی» افزود: دولت‌ها، تقریباً همیشه و در همه‌ جا بخش مهمی از فرآیند‌های اقتصادی را به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم و با دخالت حاصل از ساز و کار بازار هدایت می کنند، حال این‌که لازم است نهادی برآمده از مردم مانند تعاونی‌ها بحث بازاریابی محصولات کشاورزی و هدایت آن‌ها به بازارهای مصرفی را به عهده داشته باشد. دولت باید نقش سیاستگذاری بر عوامل بازار همچون تعاونی را داشته باشد.

ضرورت گسترش کشاورزی ارگانیک

پای این بیانیه به امضای تعدادی از فعالان انجمن اسلامی علوم پزشکی مازندران نیز دیده می‌شود. نماینده این انجمن هم به همشهری مازندران گفت: استفاده بي‌رويه از كودهاي دارای نيترات مانند كود اوره در زمین‌های کشاورزی نواحي شمال كشور رواج زیادی دارد. تا كنون در كشور بررسی‌های دقيقی پيرامون ميزان پیامدها و عوارض اين سموم بر سلامت جامعه صورت نگرفته است.

«سعید ساتکین» افزود: با استناد به گزارش سازمان جهاني بهداشت سالانه 3 ميليون نفر در نتيجه مصرف آفت‌كش‌ها در دنيا مسموم و حدود ٢٠ هزار نفر دچار مرگ و مير مي‌شوند. مشكلات و عوارض اين استفاده بي‌رويه از سموم پرخطر پیش از هر فردی دامن‌گير خود كشاورز و خانواده‌اش است. اين مشكلات از قبيل ايجاد بيماري‌هاي پوستي، دستگاه تنفسي و نشانه‌های گوارشي نظير تهوع و استفراغ است. اين عوارض در زنان كشاورز می‌تواند سبب ايجاد يائسگي زودهنگام، زايمان زودرس، سقط جنين و حتي ناباروری شود.

وی افزود: مطالعات صورت گرفته افزايش شيوع انواع سرطان‌ها و آسيب‌های اسكلتي نظير آرتروز و آرتريت را در كشاورزان نشان می‌دهد كه بخشي از اين آسيب‌ها به فعاليت‌های بدني سخت و طاقت‌فرسای موجود در اين پيشه مرتبط است.

انجمن اسلامی علوم پزشکی مازندران تصریح کرد: استفاده بی‌رويه از سموم كشاورزي به آلودگي آب‌های زيرزمينی و محصولات كشاورزی منجر می‌شود. این آلودگی‌ها اثرات گسترده‌اي بر سلامت مصرف كنندگان و جامعه می‌گذارد كه افزايش شيوع ابتلا به سرطان‌های معده و دستگاه گوارش در شمال كشور خود شاهدی بر اين ادعا است.

کاهش یارانه سموم شیمیایی پرخطر

ساتکین خاطرنشان کرد: همه اين موارد گفته شده بر لزوم مداخله مثبت و هرچه سريع‌تر دولت در بخش كشاورزی، برای پايان دادن به اين آشفته بازار تاکید دارد. لازم است برنامه‌اي جامع و مدون براي ايجاد محدوديت و كاهش استفاده از سموم شيميايي و آفت‌كش‌ها تدوین شود كه اين مهم با كاهش يارانه سموم شيميايي پرخطر و تخصيص يارانه آن به كودهاي طبيعي، آلي و بيولوژيكي امكان‌پذير است.

وی اظهار کرد: كشاورزان باید با سیاست‌های تشویقی مناسب برای گسترش كشاورزی ارگانيك ترغیب شوند. افزايش سهم نظارتي دولت بر بازار سموم كشاورزي و سازماندهي بهتر واردات مواد اوليه شناسنامه‌دار از كمپاني‌هاي معتبر می‌تواند در رسیدن به این هدف و ترویج کشاورزی ارگانیک به منظور ارتقاء سلامت جامعه مصرف کننده و کشاورزان شمال کشور تاثیر زیادی داشته باشد.