مازندنومه، علی‌صادقی: دفتر هشتم «پژوهش‌هایی درباره کرانه‌های دریای کاسپین» بیش از هزار صفحه مطلب دارد، نام حدود هفتاد پژوهش‌گر، نویسنده و مترجم، روی جلد آمده است و بیش از هفتاد مقاله تولیدی و خواندنی نیز در این مجموعه وجود دارد.

تنوع موضوعی و جغرافیایی مقاله‌ها، حجم کمّی اثر، گستردگی حوزه زیست صاحبان آثار و تازگی، دربرگیری، شهرت و بزرگی مطالب و نویسندگان آن‌ها، به گونه ای است که به جرات می‌توانم بگویم اگر طیاریزدان‌پناه‌لموکی -پژوهشگر پویا و پرکار 72 سالۀ قائم‌شهری- پیش از این هیچ کاری انجام نداده بود و پس از این هم اگر قلم را ببوسد و کنار بگذارد، همین یک اثر کافی است تا نامش در شمار بزرگان فرهنگ و پژوهش این سرزمین ثبت و ماندگار شود.

 «پژوهش‌هایی درباره کرانه‌های دریای کاسپین» در هر شماره کیفی‌تر، جذاب‌تر، قابل‌تر و خواستنی‌تر می‌شود؛ مانند نردبانی یک‌طرفه است که هربار مخاطبانش را بیشتر به اوج می‌برد و سیر صعودی آن را پایانی نیست.

 دکتر ژاله آموزگار که این مجموعه را می‌شناسد و مخاطب آن است -به فراست و دقت- ارزشمندی پروژه را دریافته، پیامی فرستاده که پس از فهرست مطالب دفتر هشتم، درج شده.

 در بخشی از پیام این پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی آمده: «...مجموعه پرباری است با موضوعات متنوع و خواندنی. هرکسی کمترین اطلاعی از اوضاع نشر و چاپ وکاغذ داشته باشد، به آسانی درک می‌کند که شما{طیار یزدان‌پناه‌لموکی}برای فراهم کردن چنین مجموعه‌ای چه گرفتاری‌هایی را تحمل کرده و از سر گذرانده‌اید.»

به اوضاع نشر و قیمت کاغذ و وضعیت بازار کتاب در ایران نمی‌پردازم و آگاهم که سرپرست این پروژه برای به اصطلاح درآوردن هر شماره، چه مصائب ریز و درشتی را از سر می‌گذراند. (اگر آقای یزدان‌پناه –پایه‌گذار این پروژه علمی و فرهنگی- راضی به گفتن آن‌ها بود، حتماً از برخی تنگ‌نظری‌ها و تنگناها می‌نوشتم.)

 این مجموعه به فرهنگ و زبان مردم ساکن در کرانه های دریای کاسپین می‌پردازد و پژوهشگرانی از داخل ایران و کشورهای اطراف با آن همکاری می‌کنند.

نزدیک به شش سال از انتشار دفتر نخست مجموعه مقالات «پژوهش‌هایی دربارۀ کرانه‌های دریای کاسپین» می‌گذرد و کاربه‌دستان این پروژه علمی-فرهنگیِ فراملی، دفتر هشتم آن را در بهار 1403 به بازار نشر ارائه کرده‌اند؛ این بار بیش از هزارصفحه فارسی، به اضافۀ صفحاتی به زبان‌های دیگر.

جلد نخست این مجموعۀ پربار سال 97 چاپ شد و دومی سال 98، هر دو دفتر توسط نشر میرماه.

سال 99 نشر دریای علم، دفتر سوم را انتشار داد. جلدهای 4 تا 6 سال 1400 و دفتر هفتم هم در سال 1401 توسط نشر پژواک فرزان منتشر شد.

در شمارۀ تازه، مقاله‌ها، تحقیقات و ترجمه‌های بیش از 70 پژوهشگر مازندرانی، ایرانی و خارجی به چاپ رسیده است.

این مجموعه دو گروه شورای علمی دارد: کشورهای حوزه شمالی دریای کاسپین( مانند تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان، ترکمنستان و...) و حوزه جنوبی که ایران است؛ مناطق مازندران، سمنان، گیلان و گلستان.
(البته مقاله‌هایی دربارۀ برخی مناطق دیگر مانند نطنز هم در این دفتر دیده می‌شود. وزن کشور چین هم با سه مقاله در این شماره پررنگ است.)

 مقاله‌ها از حیث موضوع و جغرافیا گوناگون‌اند. برخی عنوان‌های مقاله‌های شماره هشت، چنین است:

 -اسطوره های نوروزی
-درباره روسری نزد زنان زرتشتی ایران
-زبان‌ها و گویش‌های کوهستان بدخشان: مشکلات الفبا و املای زبان شغنانی
-مطالعه موردی اصطلاحات خویشاوندی در تاجیکستان معاصر: مقایسه موردی زبان پامیری و تاجیکی
-ایران در راه ابریشم
راه‌های ادویه
-ساختمان هجا در زبان گیلکی
-درباره زبان گیلکی
-جنگل‌های هیرکانی
-پرندگان افغانستان
طیف هوش‌ربای نام دام‌ها در ایل سنگسری
-نام سازهای موسیقی منطقه کتول
-فولکلور، ادبیات، موسیقی، و تئاتر ترکمن‌ها
-ایران شناسی در چین و ایران شناسان چینی
-کوشانی‌ها و یفتلی‌ها
روابط چین و ایران در دوران پیش از اسلام و...

دفتر جدید، دربارۀ مازندران هم چند مقالۀ درخور و خواندنی دارد. از جمله:

مقدمه‌ای کوتاه بر دستور زبان مازندرانیِ زیارتی(ترجمۀ راستین عالمی)، عصر مفرغ و آهن در مازندران: تاب‌آوری و سازگاری فرهنگی(حسن‌فاضلی‌نشلی و دیگران)، فرایند شکل‌گیری جامعه انسانی و قومی مازندران باستان(طیار یزدان‌پناه‌لموکی)، فرهنگ گالشی دودانگه ساری(مهرداد عالمی)، چاربیداری در کرانه‌های جنوبی دریای کاسپین(سیدرضی موسوی‌فولادی)، لله/لله وا(محمدابراهیم عالمی و ارسلان طیبی)، جشن مردگان(فاطمه محمودی)، مراسم تیرماسیزده(عزیز عیساپور)، نوروزما بیسِ شش(نادعلی‌فلاح) و مِردگون ائید در مازندران(محمدرضا گودرزی).

«پژوهش‌هایی درباره کرانه‌های دریای خزر» که دیگر به سن بلوغ و کمال رسیده، دائره‌المعارفی است که هر خواننده‌ای بنا بر ذوق و علاقه‌مندی خود، می‌تواند مخاطب یک یا چند مقاله‌اش باشد.

جهان پر از چیزهای زیباست که یکی از آن‌ها، عاشقی همچون طیار یزدان‌پناه است. او-بی‌ادعا-پی کاری عاشقانه و دلی رفته که بسیاری از مدعیان، از اجرایش واهمه دارند.
به همین دلیل است که دوست‌داران این راه، به او و مجموعه‌اش امید بسته‌اند.

پروفسور النا مالچانووا در پیام کوتاهش که در صفحه 13 دفتر هشتم چاپ شده، نوشته: «امیدوارم آتش این عشق خاموش نشود.» ما نیز امیدواریم.