تعداد بازدید: 2893

توصیه به دیگران 1

سه شنبه 5 مهر 1390-18:2

کهن ترين سند زندگي

درکشورهاي بالکان (آلبانی)، مقدونیه ، کوزوو،مونته نگرو وآناتولی حدود 30 میلیون نفر از علویان هستند که ریشه آنها در تشییع امامیه است وهمه عشق به ایران وامام رضا (ع) دارند/بیان ولحن قصه گویان باید به شیوه ای باشد که مخاطب را درخود جذب کند.(يک يادداشت+دو گفتگو از جشنواره بين المللي قصه گويي رضوي)


*پیوند شگفت انگیز جهان قصه با دنیای کودک(يادداشتي از علیرضا سعیدی کیاسری،نویسنده و روزنامه نگار-ساري)
 

قصه و افسانه يكي از نخستين زاده هاي طبع و ذوق بشر و قديمي ترين سند زندگي و تفكر و دگرگوني هاي حيات آدميزاد است و آغاز پيدايي آن تاريخي معين و قطعي ندارد.

تنها مي توان حدس زد كه عمر آن با عمر آدمي برابر است و آدميزاد از روزگاري كه خود را شناخته، قصه ساخته، قصه گفته و قصه شنيده است و با آن كه آن را ثبت و ضبط نكرده، قصه خود از فراز و نشيب قرون و
اعصار گذشته و سينه به سينه و دهان به دهان نقل شده تا به امروز رسيده است.

بشر پيوسته با قصه سرو كار دارد و آن را كليد گنجينه ي رازها و رمزهاي كهن مي داند. آدميزاد همان گونه كه نمي تواند از سايه ي خود جدا شود، از شنيدن قصه هم نمي تواند چشم بپوشد. مي خواهد از سرگذشت تلخ و شيرين نياگان و هم نوعان خويش با خبر شود.

قرن ها از داستان و تمثيل براي رساندن پيام استفاده شده است.كتاب هاي مذهبي پر از تمثيلات ، استعاره ها و قصه ها هستند.همه آنها تعاليم را به صورت  غير مستقيم  انتقال مي دهند يا مفاهيم پيچيده را به گونه اي ملموس بيان مي كنند.مردان و زنان خردمند در روستاها قرن ها از تمثيل و داستان استفاده كرده اند تا به سئوالي پاسخ كويند يا موضوع پيچيده اي را توضيح دهند.اين بخشي از فرهنگ شفاهي بود و آنها با داستان گفتن خرد و حكمت خود را در اختيار ديگران مي گذاشتند و از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شد.

در روزگاران کهن، تاریخ سنت‌ها، مذهب، آداب قهرمانی‌ها و غرور قومی به وسیله قصه‌گوها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد.

 خانم سیما داد در کتاب فرهنگ و اصطلاحات ادبی ذیل کلمه ی قصه آورده است:قصه در لغت  به معنی حکایت و سرگذشت است و دراصطلاح به آثاری اطلاق می شود که در آنها تاکید برحوادث خارق العاده بیشتر از تحول و تکوین آدمها و شخصیت هاست .

 یکی از قدیمی‌ترین گفته‌ها درباره قصه کودکان، سخن افلاطون در کتاب جمهوریت است که این‌چنین به بیان اهمیت قصه برای کودکان می‌پردازد: باید پرستاران و مادران را وادار کنیم که فقط حکایت‌هایی را که پذیرفته‌ایم،
برای کودکان نقل کنند و متوجه باشند که پرورشی که روح اطفال به وسیله حکایات حاصل می‌کنند، به مراتب بیش از تربیتی است که جسم آنها به وسیله ورزش پیدا می‌کند.


داستآنها و اشعاری که  کودکان می خوانند و می شنوند اثری عمیق در فکر و روحیه ی آنان می گذارد و ایشان را برای رویارویی با مسائل رشد و معاشرت با دیگران آماده می سازد و نیز در درک و فهم مشکلات  زندگی آنان را یاری می کند.

داستان و قصه نقش بسیار مهمی در تکوین شخصیت کودک دارد. از طریق قصه ها و داستان های خوب، کودک به بسیاری از ارزش های اخلاقی پی می برد. پایداری، شجاعت، نوع دوستی، امیدواری، آزادگی، جوانمردی، طرفداری از حق و حقیقت و استقامت در مقابل زور و ستم  ارزش هایی هستند که هسته ی مرکزی بسیاری از قصه ها و داستان ها را تشکیل می دهند.


هر چه دوران کودکی ما با قصه و متل های بومی گذشت کودکان امروز در حسرت قصه های مادربزرگ و پدر بزرگ هستند و متل هایی که ما شنیدیم و درس گرفتیم برای گوش ها و مذاق آنها ناآشناست. رسم دوران ما بر این بود که بزرگتر خانواده بچه ها را دور خود جمع می کرد و برای آنان قصه و داستان تعریف می کرد.قصه گو هم با شناختی که از روحیات بچه ها داشت و بر اساس نیاز آنان، با مروری در ذهن خود قصه ای مناسب با حال و هوای آنان انتخاب و تعریف می کرد.

قصه می تواند همان عامل انگیزه بخش و تقویت کننده ی رشد شخصیتی کودکان باشد که بسیاری از والدین از آن غافل هستند . به عبارتی همان طور که برنامه ها و روش هایی برای تقویت انگیزه و خلاقیت برای بزرگ سالان وجود دارد، می توان از طریق قصه گویی برای کودکان ، به این هدف مطلوب دست یافت.

به گفته دکتر"آرتور روشن" :"  وقتی داستان از ریتم فیلم یا کارتون تعریف می شود ، بچه ها تقریباً هیچ امکانی برای بکارگیری تخیل خود ندارند. کارتون تخیل بچه ها را به کار نمی اندازد ، زیرا رنگ ، اندازه ، شکل و صدا از قبل برایشان مشخص است. اما وقتی گفته شود ، آن ها در قلعه ای زیبا زندگی می کردند ...." ، هر کودکی تجربه ای متفاوت و خاص از این جمله خواهد داشت و در خیال خود قلعه ای متفاوت خواهد ساخت. "

می توان به کودکان از طریق قصه ، درک  مسائل پیچیده ی زندگی را  برای کودک آسان کرد و به روش دنیای خودشان آموزش عالی داد . به گفته ی دکتر "مری لوئیز لوندبری " :" قصه گویی " برای هرکس که بخواهد با کودکان ارتباط برقرار کند ، موهبت گرانبهایی است ."


قصه در کودکان نقش و تأثیر بسیاری دارد که از جمله مهمترین آن می توان به:انتقال مفاهیم ،انتقال ارزش‌ها،اصلاح رفتارها،تقویت خلّاقیت، تقویت حس کنجکاوی،اصلاح رفتار،زبان آموزی،تعامل اجتماعی،پیوند فرهنگی،پرورش قدرت تخیل اشاره کرد.

قصه به دلیل کشش، زیبایی و انگیزش کنجکاوی می‌تواند بسیاری از مفاهیم را به دنیای کودک انتقال بدهد. روش غیر مستقیم انتقال مفاهیم نه تنها باعث جذب بهتر و سریع‌تر مفاهیم به ذهن و زبان کودک می‌شود بلکه فهم آن‌ها را عینی‌تر و ساده‌تر می‌سازد.  به همین دلیل می‌توان داستان را از جدی‌ترین و بنیادی‌ترین روش‌های انتقال مفاهیم به دنیای مخاطب به ویژه کودکان دانست.

قصه ها به کودکان این اجازه را می دهند که از طریق تخیل دنیای جدیدی را تجربه کنند و همچنین این داستان ها باعث یادگیری و شناخت شخصیت ها، رویدادها، تعارض ها، راه حلها و حتی در شکل گیری اصول اخلاقی و شخصیتی کودکان بسیار نقش دارد به طوری که بسیاری از افراد، از داستانهای دوران کودکی شان به عنوان رویایی تکرار ناپذیر یاد می کنند.

قصه پاسخی است به کنجکاوی انسان وکنجکاوی یکی از ابعاد فطرت انسان است. قصه، آیینه‌ای است که شنونده یا خواننده خود را در آن می‌یابد. انطباق، الگو برداری، همسان سازی وگاه بازگو کردن در تنهایی و یا نمایش قصه توسط کودکان، نشان دهنده همین ویژگی است.  علاوه بر این قصه‌ها پاسخی به نیاز انسان به آرامش نیز هستند و این که قصه از دیر باز تاکنون با لحضه‌های خواب پیوند داشته است به همین دلیل است. هم‌چنین آرزوها و آرمان‌ها نیز عمدتاً در داستان‌ها تحقق یافته‌اند.

قصه، کودکان ما را به آب و خاك خود دلبسته مي كند و محبت به وطن را در جان و دل آنان مي روياند و زنده نگه مي دارد. به مدد قصه و از راه گوش، نوباوگان ما با چند هزار كلمه آشنا و مانوس مي شوند و پيش از رفتن به دبستان جمله سازي ساده و سخن گفتن بي پيرايه و شيرين را بي رنج و سختي مي آموزند، هوش و حافظه ي آنان به كار مي افتد، قدرت تخيلشان نيرومند و زاينده مي شود، با دنياي خارج پيوند پيدا مي كنند، درباره ي روابط ميان اشياء و اشخاص به تفكر مي پردازند، ذهن شان به حركت آمده كنجكاوي و خلاقيت پيدا مي كند، حس چاره جويي و چون و چراگويي و قدرت خلق و ابداع و علت يابي و معلول شناسي و توان استدلال و نتيجه گيري در آنان رشد مي يابد و بيدار مي شود، از جانوران و پرندگان نمي هراسند و با آنان دوست مي شوند و عواطف پاك و كودكانه شان شكل مي گيرد، حيوانات موذي و درنده را از جانوران بي آزار و دوست داشتني باز مي شناسند، با آداب، سنت ها، آيين ها، اصول اخلاقي و تربيتي زادبوم خويش پرورش مي يابند.


محققان متوجه شده اند که چگونه شخصیت ها و تمثیل ها و چهره های قصه ها می تواند بر سطوح ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه کودکان اثر بگذارد و آن ها را به سوی همان ساختار و دنیای قصه ترغیب کند. دکتر آرتور روشن، روان‌درمانگر و دانش‌آموخته‌ی دانشگاه واترلوی کانادا، در صفحه 14 کتاب قصه گویی آورده است: " می گویند روزی انیشتین به مادری برخورد کرد که از او راهنمایی می خواست . مادرشکوه می کرد که پسرش در یادگیری علوم چندان موفق نیست . دانشمند بزرگ در جواب گفت : " برایش قصه بگو ." مادر گفت :" ولی آقا درس علومش خوب نیست ." انیشتین توصیه اش را تکرار کرد :" برایش قصه بگو." با اینکه مدرن شدن زندگی ها قصه گویی را رد خانواده ها کمرنگ کرده است با این حال توجه کودکان و حتی نوجوانان همچنان دوستدار قصه هستند.مشاهده کودکانی که از مادران و پدران بی حوصله خود طلب قصه می کنند خود شاهدی بر این مدعاست. همین امر لزوم توجه بیشتر به قصه و قصه گویی را  گوشزد می کند.


متخصصان روان شناسی ، قصه گفتن را برای تکامل مغز نوزادان و کودکان لازم می دانند و می‌گویند: با قصه‌گویی ، علاوه بر شناساندن صدای والدین ، صحبت کردن برای کودک راحت می‌شود و کلمات را صحیح و کامل ادا می‌کند دکتر"نرگس کچوئی " روان شناس، در گفت و گو با ایرنا گفت: والدین براین باورند که نوزادهیچ چیز را متوجه نمی‌شود و لازم نیست با او حرف بزنند، این در حالی که مغز نوزاد آماده برای پذیرش و یادگیری است و دوست دارد صدای والدین خود را بشنود و با محیط آشنا شود.


مرور مثنوی معنوی، شاهنامه، کلیات سعدی و گنجینه ادبیات فاخر و سنتی ایران زمین نشان می دهد حکیمان شاعر، قصه گویی در دل شعر و به روش نظم را برای رساندن پیام و حرف خود انتخاب کردند.گویا این بزرگان نیز می دانستند که ذات بشر از نصیحت فراری و خواهان شنیدن در لفافه و پیچیده در کلمات و واژه های غیر دستوری است.

قصه هاي ايراني يكي از كهن ترين نمونه هاي اصيل تفكر و تخيل مردم اين سرزمين و نشان دهنده كيفيت زندگي و مباحث ذهني و شادي و اندوه اين قوم به شمار مي آيد. مردم اين مرزو بوم، از روزگاران بسيار دور پندارها، باورها، افكار، آرزوها و تجربه هاي خود را در قالب قصه ريخته و آن را مانند گوهري ناياب و عزيز به مرور تراش داده اند و سطوحي بر آن افزوده و اجزايي از آن كاسته اند تا سرانجام به شكلي زيبا و تحسين انگيز در آمده و به دست ما رسيده است كه هر كدام از آن ها در عين سادگي و صفاي بي پيرايه چنان لطيف و دلكش است كه خواننده و شنونده را بي اختيار مجذوب مي سازد.

يعني همان رمز و رازي كه در آفرينش بهت آور مينياتور ايران و رنگ هاي جادويي آن، همان طراوت و جلاي خيره كننده اي كه در نقش ها و رنگ هاي بديع كاشي كاري نهفته است، همان ظرافت ها و انحناهايي كه از انواع خط فارسي خوانده مي شود، همان زيبايي نجيب و تنوع خيال انگيزي كه در طرح هاي قالي، اين شاهكار هنر ايران و خاتم كاري همزاد ديگر آن ديده مي شود و جمله ي آن ها بيننده ي هنرشناس را به تحسين و شگفتي وامي دارد و به دنياي رازها و حال ها مي برد، در تار و پود اين قصه ها هم وجود دارد و بي شبهه به همين جهات است كه بي آن كه ثبت و ضبط شده باشد، همواره نقل و روايت شده تا به زمان حاضر رسيده است.


در کشور ما به رغم وجود گنجینه های علم و معرفت و داستآنها و افسانه های زیبا و آموزنده،اولیا و مربیان بیشترین وقت خود را به مسائل آموزشی کودکان اختصاص می دهند و دانش آموزان نیز در خانه و مدرسه بیشتر اوقات خود را صرف یادگیری های غیر فعال کرده، از سختی و خشکی دروس و اضطراب امتحان و نمره رنج می برند.

بدین ترتیب اغلب اولیا و مربیان از هدف اصلی تعلیم و تربیت که پرورش انسان های خلاق، مبتکر و کارآمد است، باز می مانند.


آنچه مسلم است قصه گویی در ایران سابقه ای بس دیرینه و قدیمی دارد ، اما نفوذ عوامل و وسایل ارتباط جمعی و علاوه بر آن مسائل خاص حوزه های شهرنشینی ، موجب شده تا نقش قصه گویی در طول دوران و به ویژه در نظام های آموزشی کم رنگ شود . همچنین به قصه گویی هنوز به عنوان یک فن نگاه نمی شود و در نظام آموزش و پرورش جایگاه شایسته ای برای قصه گویی به چشم نمی خورد . بسیاری از علاقمندان به این فن ، به تجارب خود متکی هستند و کمتر با روشهای علمی و اصول قابل قبول این فن آشنایی دارند .


منابع

1.      سنگری.محمدرضا، هدفها وشیوه های داستان پردازی در قرآن، مجله ادبیات
داستانی شماره 26-27، 1372
2.      رحمان‌دوست، مصطفی؛ قصه‌گویی: اهمیت و راه رسم آن، تهران، رشد، 1377، چاپ سوم
3.       ناظمی، یحیی؛ ادبیات کودکان، تهران، چاپار، 1385، چاپ اول
4.      حجازی، بنفشه؛ ادبیات کودکان و نوجوانان، تهران، روشنگران و مطالعات
زنان، 1384، چاپ هشتم
5.      علی پور.م، آشنایی با ادبیات کودکان،تهران ، تیرگان، چاپ اول ، 1379
6.      پشت‌دار، علی‌محمد؛ قصه‌گویی و نمایش خلاق، تهران، دانشگاه پیام نور، 1376
7.      روشن،آرتور؛ قصه گویی،تهران ، جوانه رشد ،1385

 

 *معاون استاندار مازندران:بین المللی شدن جشنواره قصه گویی رضوی گام مثبتی است 

 معاون سیاسی امنیتی استانداری مازندران گفت: جشنواره قصه گویی رضوی زمینه خود سازی را برای کودکان ونوجوانان فراهم می کند.


هادی ابراهیمی برگزاری جشنواره بین المللی  قصه گویی رضوی را موجب توسعه فرهنگ واحیای سنت های کهن بومی دانست وبیان داشت:  هنر و دین از مقوله هایی هستند كه از آغازِ آفرينشِ انسان تاكنون همگام با یکدیگر حيات و هستى بشر را در خود گره زده واین پيوستگى ريشه در پنهانِ جان و مايه در عمق هستى انسان و جهان دارند.

وی با اشاره به اینکه هنر ريشه در قداستها و تعالى جويى هاى انسان دارد افزود: ادبيات و هنرهاى ادبى از ديرباز يكى از مهم ترين و متداول ترين شاخه هاى هنر محسوب شده و با ظهور هنرهاى جديد، هنوز ازرونق نيفتاده اند.

ابراهیمی  یکی از مصادیق بارز هنرهای ادبی را قصه عنوان کرد وگفت:  قصّه همواره منعكس كننده ديدگاه انسان درباره جهان و عوامل ناشناخته پيرامون او و وسيله انتقال و آموزش آداب و سنن، اعتقادات، و تاريخ يك نسل به نسل هاى ديگر بوده است.

وی خاطر نشان کرد: قصّه انسان را با ميراث هاى فرهنگى و آداب جامعه و جهان آشنا می کند و قدرت تفكّرفرد را پرورش می دهد و نیز می تواند زمينه خود سازى و جامعه سازى را در فرد برانگیزد که در این راستا قصه گویی رضوی شامل گویه های مذهبی وقرآنی برای مخاطبان کانونی است.

ابراهیمی  با اشاره به اینکه قصه های دینی با ذهن هر فرد مسلمانی مانوس بوده است یادآور شد:بیان ولحن قصه گویان باید به شیوه ای باشد که مخاطب را درخود جذب کند و بتواند به نحو درستی آموزش های دینی را انتقال دهد.


وی ادامه داد: جشنواره بین المللی قصه گویی رضوی الگوی مناسبی است تا داستانهای قرآنی به نحو شایسته ای برای کودکان ونوجوانان بازگو و محبت بین نسل های جدید جامعه با ائمه اطهار در ابعاد فرا ملی  ایجاد شود.


معاون سیاسی امنیتی استاندار مازندران اذعان داشت: بین المللی شدن جشنواره قصه گویی رضوی گام مثبتی است که مدعی باشیم در صدور نظام اسلامی به جهان موفق بوده ایم.
 
*پژوهشگر ساروی:مردم مازندران در فرهنگ شفاهی بسیار توانمند هستند

رئیس مرکز ساری شناسی با اشاره به اینکه مردم مازندران در فرهنگ شفاهی بسیار توانمند هستند، گفت: مسئولیت و وظیفه استان به ویژه کانون پرورش فکری در هر چه پر بار کردن جشنواره بین المللی قصه گویی رضوی از همه بیشتر است و رسالت سنگینی بر عهده دارد.


حسین اسلامی اظهار داشت: برپا کردن جشنواره رضوی اگر در حد واندازه یک کار اداری ویک وظیفه اداری نباشد وهدف اصلی  آن ارادت،عشق و آگاهی  مردم مازندران نسبت به علویان باشد قطعا مفید واثر گذار است.


وی با اعلام اینکه با رویکرد بین المللی شدن این جشنواره، پیام رضوی به بیرون از مرزهای سیاسی ایران گسترش پیدا می کند، بیان داشت: این پیام در ابتدا به کشورهای اسلامی وشیعیان ساکن در کشورهای اسلامی وغیر اسلامی منتقل می شود واین مهم مسئولیت برگزار کنندگان این جشنواره را بیشتر می کند.


پژوهشگر ساروی تصریح کرد: درکشور بالکان (آلبانی)، مقدونیه ، کوزوو،مونته نگرو وآناتولی حدود 30 میلیون نفر از علویان هستند که ریشه آنها در تشییع امامیه است وهمه عشق به ایران وامام رضا (ع) دارند.

اسلامی خواستار دعوت پژوهشگران ومشتاقان امام رضا علیه السلام از این کشورها به جشنواره قصه گویی رضوی شد و افزود: با دعوت این افراد در جشنواره ،این افراد سفیران دائمی جشنواره در آینده خواهند شد.

رئیس مرکز ساری شناسی با اشاره به اینکه تمام قصه ها دارای پیام معنوی است، گفت: قصه ها نه برای انحراف ،بلکه برای هدایت ،آموزش ،تربیت وتزکیه انسانها به وجود آمدند. وی بیان داشت: قصه ظاهرا یک سرگرمی است،اما در باطن یک کلاس درس است و بچه ها را در همان کودکی در قالب قصه تربیت می کردند و این در حالی است بیشتر قصه ها جنبه آموزشی دارند.

 اسلامی با بیان اینکه قصه های تولیدی باید در این جشنواره چاپ و تبدیل به کتاب شود، افزود: یکی از مهم ترین فعالیت ها در ترویج فرهنگ دینی، جشنواره قصه گویی رضوی است که کاری مطلوب در اشاعه فرهنگ معنوی است.

اين پژوهشگر ساروی تصریح کرد: دراین جشنواره باید بهره گیری از کردار، گفتار وبیان کرامات وسیره امام رضا (ع) به صورت ویژه مورد توجه قرار گیرد وامروز نیازمند گسترش فعالیت های فرهنگی، هنری ومذهبی مرتبط با سیره ائمه معصومین علیه السلام به ویژه امام رضا (ع) در جامعه هستیم.

*مطالب بالا را کمیته اطلاع رسانی جشنواره بین المللی قصه گویی رضوی کانون پرورش فکری مازندران براي انتشار در مازندنومه ارسال کرده است.


  • شنبه 9 مهر 1390-0:0

    انشاءا... اين همه هزينه كرد خروجي مناسبي براي مملكت داشته باشد.


    ©2013 APG.ir