تعداد بازدید: 5745

توصیه به دیگران 6

جمعه 22 آذر 1392-15:23

توریسم زیر سایه نفت

ضرورت جریان سازی در حوزه گردشگری

میزگردی با حضور علی ماهفروزی مدرس دانشگاه و باستان شناس،هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی و مازیار قاسم نژاد احداث کننده ژئوپارک قشم)+عکس


 مازندنومه، سردبیر: با تلفن علی ماهفروزی –پژوهشگر و باستان شناس- فهمیدم هومن جوکار و مازیار قاسم نژاد در ساری هستند. جوکار سرپرست احیای یوزپلنگ ایرانی است و قاسم نژاد که اصالتا" اهل زاغمرز است،احداث کننده  ژئوپارک قشم است.

در لابی هتل سالاردره دو ساعتی با هم گفت و گو کردیم و همکار ما کلثوم فلاحی ماحصل این بحث چهارنفره را تنظیم کرده و در اختیار شما قرارداده است.

ماهفروزی: اقتصاد گردشگری برای ایجاد عدالت اقتصادی آمده اما به شکاف اقتصادی تبدیل شده است. در مازندران هم  از محل اقتصاد گردشگری، سودی به دست جامعه محلی نمی‌رسد.

جوکار: درباره توسعه گردشگری، چند مشکل ریشه‌ای وجود دارد. بخشی از مشکلات به تمام کشور مربوط می‌شود. نخستین مشکل ما در این زمینه، اقتصاد نفتی کشور است.
 متکی به نفت هستیم و نفت، اقتصاد کشور ما را می‌چرخاند، نفت مانع بزرگی برای توسعه هر چیز دیگر است. نفت، پول مفت بادآورده‌ای برای ما می‌آورد و مانع می‌شود به رشد دیگر روش‌های اقتصادی فکر کنیم.

 ما مثل پسر بچه پولداری می‌مانیم که هر روز از پدرمان 500 هزار تومان می‌گیریم و خرج می‌کنیم، اشتباه می‌کنیم و پول را تلف می‌کنیم، حاصلی هم برای ما ندارد،از فکر و ابتکار استفاده نمی‌کنیم. پول نفت هم به همین شکل به جیب ما می‌آید.

گردشگری در کشورهایی خوب رشد کرده که به این صنعت به شکل منبع درآمد‌زا نگاه کرده‌اند، خود را متکی به گردشگری کرده‌اند؛ به ترکیه نگاه کنید، بخش بزرگی از برنامه‌های ترکیه به بخش گردشگری ربط دارد.



ایران از نظر ظرفیت‌های گردشگری، بسیار غنی است. اما برای استفاده از این ظرفیت‌ها، احساس نیازی وجود ندارد. وقتی برای استفاده از این ظرفیت‌ها برنامه‌ریزی نشود، هر اندازه برای پذیرش فرهنگ گردشگری با جامعه محلی کار کنیم، فایده ندارد.

روند برنامه‌ریزی در مازندران به گونه‌ای نیست که مسیر گردشگری بخواهد طی کند، باید جریان ایجاد شود، ما این را نداریم.

با تحریم‌ها یک شوک به ما وارد شد و توانستیم مقداری از اتکا به اقتصاد نفتی، فاصله بگیریم، این فرصت خوبی است، فرصت از آنجا تبدیل به راهکار می‌شود که کار را به دست کارشناسان بسپارند تا طرح دهند، طرحی که واقع‌بینانه باشد و از کارشناسان واقعی استفاده کند.

در این برنامه حقوق مردم بومی، اشتغال، بازار و ... دیده می‌شود و همه گردشگری را در چند شهر متمرکز نمی‌کنند بلکه به سراسر استان تسری می‌یابد و به شکل دیگری به گردشگری نگریسته می‌شود. راه حل در دست تصمیم‌گیران در رده‌های بالا است. بخشی از ایراد کار مربوط به آموزش و توان‌مندسازی جامعه محلی است.

وظیفه ما دادن برنامه است و خیلی نباید منتظر بود کسی از بالا بیاد و برنامه بدهد، همه افرادی که دلسوز هستند باید شروع کنند.

 ماهفروزی:  خیلی مهم است که بخواهیم به گردشگری به عنوان یک صنعت استراتژیک نگاه کنیم یا نه. گردشگری نه تنها تهدیدی برای مفاهیم ایدئولوژیک نیست بلکه می‌توان از آن برای انتقال مفاهیم و ارزش‌ها استفاده کرد. اینکه گردشگری چقدر دغدغه ما است یا نه هم در توسعه این مسیر تاثیرگذار است، الان گردشگری دغدغه ما نیست.

صادقی: بخشی از این نبود دغدغه، به نهادهای مختلف تصمیم‌گیری در ایران برمی‌گردد.  گردشگری هیچ‌وقت در ایران دغدغه نبود  نظام گردشگری در ایران ریشه دار و عمیق نیست، اینجا بعضی ها فکر می‌کنند گردشگری به معنای رواج فساد و بی‌حجابی است.

نهادهای تصمیم‌ساز هم در ایران زیاد است و مشخص نیست تصمیم آخر را چه کسی یا سازمانی باید بگیرد.، مورد دیگر هم به خصوصیات اقوام ما برمی گردد. به همین دلیل من تصور می‌کنم مازندران هیچ‌وقت قطب گردشگری نمی‌شود. از موانع توسعه گردشگری در استان، تفکر خاصی است که در مازندران حکمفرما است. روی شعائر مذهبی خیلی دغدغه وجود دارد و تصور می کنند گردشگری به مذهب ضرر می‌رساند.

قاسم‌نژاد:  مازندرانی‌‌ها از مردم قشم، مذهبی‌تر نیستند، برای راه‌اندازی ژئو پارک در قشم، مسائل را با امام جمعه در  میان گذاشتیم و او هم به مردم تفهیم کرد و مردم به راحتی پذیرفتند. سپس برای آنها کلاس‌های آموزشی متعدد برگزار کردیم، آنجا هم پیچیدگی‌های خاص خود را داشت اما مردم پذیرفتند.


صادقی: آقای قاسم نژاد درباره ژئوپارک همین جا توضیح بدهید تا بعد بپردازیم به مسایل دیگر. شاید عده ای با این مفهوم نوین گردشگری آشنا نباشند. با شناختی که از مازندران دارید و همولایتی ما محسوب می شوید، به نظر شما این منطقه استعداد احداث ژئوپارک را دارد یا نه؟

قاسم نژاد: ژئو پارک را در همه جای ایران می‌توان اجرا کرد، ژئو پارک، فرآیندی برای رسیدن به توسعه پایدار است که در کنار خود به پدیده زمین‌شناسی هم می‌پردازد. اگر منطقه، پدیده زمین‌شناسی و جامعه محلی نداشته باشد، نمی‌توان به آن ژئوپارک گفت.

برای ژئوپارک در مازندران باید ترکیبی از کشاورزی و گردشگری را در نظر گرفت. ژئو پارک بستری برای کارهای فرهنگی است. برای چشمه سورت مازندران هم می‌توان ژئو پارک کار کرد.

ماهفروزی: پیشنهاد کردم دماوند را به سمت ثبت جهانی نبریم بلکه به ژئوپارک ملی یا محلی تبدیل کنیم.



صادقی: گردشگری مازندران تحت‌الشعاع دریاست، نمی‌شود درباره گردشگری مازندران صحبت کرد و از دریا حرفی به میان نیاورد، گردشگر به مازندران می‌آید تا از دریا استفاده کند. از خردادماه مرتب اعلام می‌شود که دریا طوفانی است و از دریا استفاده نکنید یا ماه رمضان است و طرح دریا نداریم، اما مردم به دریا می‌روند و پشت سر هم غرق می‌شوند. این آفتی شده برای ما و حداقل بودجه‌ای هم که به استان می‌آید خرج دریا می شود. شما گردشگری دریایی را فرصت می‌بینید یا تهدید؟

ماهفروزی: بر اساس آمارها 90 درصد مردم برای استفاده از دریا به مازندران سفر می‌کنند. این تهدید است و برای ما فرصت نیست. یادمان باشد که دریا از دوره قاجار به صورت سنتی مقصد  گردشگری بوده است.

جوکار: موافق نیستم. باید کاری کنیم که دریا از گردشگری حذف شود تا مردم به نقاط دیگر استان هم بروند. اگر جاذبه تعریف شده داشته باشید مردم به آنجا هم سر می‌زنند.

 سواحل مازندران از این دست هتل‌هایی ندارد که گردشگر از هتل مستقیم به دریا ورود داشته باشد، مردم به طرح‌های سالم‌سازی می‌ورند، همین مردم مگر چند روز می‌توانند این روند را ادامه دهند؟ خسته می‌شوند و به دنبال این هستند که از نقاط دیگر هم بازدید کنند.

افرادی باید ابتکار به خرج بدهند و مزیت‌هایی ایجاد کنند که به کانون جاذبه تبدیل شود. در نقطه‌ای از گیلان و در یک مسیر فرعی، زنی به تنهایی رستورانی دائر کرده و غذای محلی به گردشگران می‌دهد. همه آنهایی که به گیلان رفتند و از دریا و دیگر ظرفیت‌ها استفاده کردند حتما به خاله خاور هم سر می‌زنند، خاله خاور توانسته جاذبه ایجاد کند.

دریا هیچ محدودیتی برای دیگر فرصت‌های گردشگری نیست. یک جاذبه بزرگ است که می‌تواند جمعی را به سمت خود بکشاند، از این حضور مردم باید استفاده و جاذبه جدید ایجاد کرد.

صنعت گردشگری باید شبیه  سناریو و فیلم‌نامه اجرا شود. اگر بهترین جاذبه را بسازید و معرفی نداشته باشید به جایی نمی‌رسد. دریا نه تنها تهدید نیست بلکه فرصتی بزرگ است.

قاسم‌نژاد: مردم ما باید عادت کنند قبل از رفتن به سفر، از آب و هوای مقصد، مطلع شوند. باید در این زمینه تبلیغ شود، همان‌طور که برای تردد در محورهای ارتباطی، از وضعیت راه‌ها مطلع می‌شویم و بعد راه می‌افتیم.


صادقی: یکی از ويژگی های منطقه مازندران، کشت ها و زراعت های ويژه آن مثل برنجکاری، مرکبات، نیشکر و در گذشته کنف و پنبه است. در سالهای اخیر برخی جشنواره های بومی مثل عرق بهارنارنج، توت فرنگی،انار اشرف و اخیرا" هم جشن نیشکر در شهرهای مختلف استان برگزار شد. پیشنهادتان برای بهره گیری از ظرفیت این زراعت هادر جهت جذب گردشگر چیست

جوکار: در این زمینه باید گفت گلاب قمصر یک رویداد معیشتی است که مردم بدون توجه به گردشگر، این کار را انجام می‌دادند. بعد  دیدند رویداد جالبی است و مردم این جریان را دوست دارند و از آن بهره گردشگری هم بردند.

جریان پختن رب انار در مازندران می‌تواند گردشگران را به خود جذب کند. مناطقی که جاذبه‌ای ندارد باید به شکل تخصصی به منطقه نگاه کرد، این تیم تخصصی منطقه و فرهنگ میهمان را می سنجد و داشته‌های جامعه محلی را می‌گردد و چیزی برای جذب گردشگر، بیرون می‌کشد؛ همه اینها در ابتدا به فکر نیاز دارد.

باید به این پروسه نگاه استراتژیک داشت. قدم‌های مختلف دارد، ما می‌خواهیم از همان ابتدا به سمت اجرا برویم و این درست نیست. گفتم که باید سناریویی برای این جاذبه ها تعریف کرد.


صادقی:آقای جوکار شما مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی هستید.اول بفرمایید فیلم جذاب پلنگ ایرانی را دیده اید که تولید مرکز مازندران بود و سه سال برای ساخت ان وقت صرف شد؟

جوکار: بله دیدم.

صادقی: حالا بفرمایید تفاوت پلنگ و یوزپلنگ در چیست و شما در تشکیلات تون چه کارمی کنید؟

جوکار:.در ایران از گذشته‌های دور چهار گربه‌سان بزرگ داشتیم که خیلی استثنایی است. شیر، ببر، پلنگ و یوزپلنگ در ایران زندگی می‌کردند. نسل شیر و ببر منقرض شد. پلنگ در بیشتر مناطق پراکندگی دارد. نسل پلنگ به شدت در معرض تهدید است چون با انسان تعارض دارد. مردم به طریق مختلف سعی می‌کنند پلنگ را بکشند اما پلنگ آنقدر توانایی دارد که می‌تواند از تما تهدید‌ها رها شود.

یوزپلنگ از نظر زیست‌گاهی محدود به مناطق  مرکزی ایران است، جمعیتی که باقی مانده در حاشیه دشت کویر است. از نظر چابکی بسیار برجسته‌تر از پلنگ و از نظر پابکی هم ضعیف‌تر از پلنگ است. پراکندگی یوزپلنگ از ساحل مدیترانه بود تا  هندوستان و از سوی دیگر از ترکمنستان تا عربستان، الان فقط در مرکز ایران است و دارد به سمت انقراض می‌رود.

جمعیتی که توانستیم از یوزپلنگ ایران اندازه‌گیری کنیم حداقل50 قلاده است و این 50 قلاده در وسعت شش میلیون هکتاری مرکز ایران خیلی کم است و باید نگران باشیم. سازمان ملل و محیط زیست در پروژه مشترکی سعی دارند از یوزپلنگ محافظت کنند.

صادقی: حالا که نسل یوز ایرانی در معرض نابودی است، نمی شودتعدادی از آن ها را به برخی کشورهای پیشرفته داد تا از انقراض نجابت پیدا کند؟ تجربه نشان داده ما استعداد زیادی در احیای نسل حیوانات در شرف انقراض نداریم!

جوکار: توصیه نمی‌شود پوزپلنگ یا هر گونه دیگر جانوری را برای ازدیاد نسل به کشورهای دیگری بدهیم . اگر تعدادی داشتیم که برداشتن یک جفت از آن و دادن به کشور دیگر مانعی نداشت، می‌توانستیم این کار را بکنیم اما تعداد یوزپلنگ‌های ما آنقدری نیست که به کشور دیگری هم بدهیم ضمن اینکه اگر از این محیط خارج به محیط دیگری برود، برایش غریبه است.

تنوع زیستی برای هر کشور ثروت محسوب می‌شود و ما نمی‌توانیم سرمایه خود را به کشور دیگری بدهیم.

صادقی: ما یک تجربه نصفه و نیمه داشتیم درباره انتقال ببر سیبری به ایران که اعلام شده بود همان ببر مازندران است اما افرادی مثل دکتر کهرم با این نظر مخالفت کردند و گفتند آن ببر، ببر مازندران نیست.


یکی از این ببرها مشمشه گرفت و مرد، از وضعیت دیگری هم اطلاع دقیقی نداریم. آقای قاسم نژاد شما در پروسه انتقال این ببرها و مسایل مربوط به آن دستی داشتید و در جریان ماوقع هستید. از این تجربه بگویید.

قاسم‌نژاد: انتقال ببرهای سیبری به ایران تجربه خوبی بود چون متوجه شدیم انتقال گونه‌های جانوری به دیگر نقاط و کشورها، کار درستی نیست. ببر مازندران از نظر ژنتیکی نزدیکی بسیاری با ببر سیبری دارد می‌توان این نزدیکی شباهت را تا 99 درصد اعلام کرد اما تعداد نظرات به تعداد آدم‌هاست.

صادقی: از قرار این ببر بازمانده را هم به میان کاله نمی آورند.

جوکار: محیط‌‌زیست در حال حاضر برای فضایی نگهداری ببرها در میانکاله برنامه‌ای ندارد اما دلیل نمی‌شود این مرکز بدون استفاده بماند. می‌توان به عنوان مرکز بازپروری استفاده کرد، پلنگ‌هایی که در تله می‌افتند و یا زخمی می‌شوند، این محل می‌تواند جای خوبی برای این حیوانات باشد.

 


  • باوند سوادکوهیپاسخ به این دیدگاه 6 0
    يکشنبه 24 آذر 1392-14:2

    به نظرم بحث جالبی بود اما خیلی کوتاه بود!
    بهتره براساس سرفصل هر هفته چنین نشستهایی برگزار بشه!
    پیشنهاد دومم: ترتیب یک جلسه با موضوع طراحی معماری شهری شهرهای شمال می باشسد که لااقل 100 سال دیگه این آثاری که الان داره تو شهرها ساخته میشه یه اثر تاریخی به حساب بیاد و نه یه ساختمون کلنگی!

    • يکشنبه 24 آذر 1392-13:53

      شما تا وقتی می‌توانید کارتان را انجام دهید که استقلال فکری داشته باشید. به محض این که این اختلاف به وجود بیاید و استقلال فکری‌ با تفکر مرسوم در تقابل قرار بگیرد دیگرنمی شود کار کرد هرکس که باشد. فرقی نمی‌کند. در همه جای دنیا همه آدم‌ها تحت یک شرایط یا سیستم نظارتی کار می‌کنند. همه باید آن را بپذیرند تا بتوانند کار کنند. البته با نوعی استعاره و روش‌هایی هم باید بتوانند حرف‌شان را بزنند. بنابراین اصلا این جور نیست که بگوییم ما چون بچه‌های انقلابیم، مثلا می‌توانیم هر موقع که دل‌مان خواست هر کاری که بخواهیم انجام دهیم.

      • مجید قربانیپاسخ به این دیدگاه 4 6
        يکشنبه 24 آذر 1392-13:9

        من نفهمیدم این موضوع چی بود؟ پراکنده گویی و ... ! ما هم اگه زنگ بزنیم بگیم با تعدادی فیلمساز نشستیم شما پا می شی میای؟ اگه ممکنه شمارتو بهمون بده! این آقای علی صادقی کای نشست بود و چه کاره است که نظرات عجیب و غریب می ده؟

        • يکشنبه 24 آذر 1392-14:7

          مجید قربانی، اقای صادقی مدیر و سردبیر مازندنومه اند و برخلاف شما اهل ادب و هنر و مردمداری،برو خودت رو بساز

          • يکشنبه 24 آذر 1392-14:4

            قربنی ادب هم خوب چیزیه،تو نه فیلمسازی نه هنرمند،فقط مدعی هستی،صحت خواب

          • مازندرانیپاسخ به این دیدگاه 2 3
            يکشنبه 24 آذر 1392-11:3

            من فکر می کنم این آقایی که مدام در نوشته ها از دیگران نقد می کند حداقل سواد در گردشگری ندارند که متوجه شود حداقل 24 واحد گردشگری کاملا و تخصصی با باستان شناسی ارتباط دارد و 18 واحد آن با محیط زیست و صد البته با معماری . پس بهتره دوست عزیز شما کمی مطالعه بفرمایید و در مورد این بزرگواران تا آنجا که من می دانم کتاب ها و مقالات مهم در مورد رشته تخصصی خود چاپ کرده اند که شما بهتره تشریف ببرید بخوانید البته بعضی ها بصورت انگلیسی نوشته شده که باید مترجم هم باشید . همچنین این آقایان چندین پروژه بصورت استاد راهنما و یا استاد مشاور بودند و دانشگاه آنها را تایید کرد شما بهتره به دانشگاه احترام بذارید و جلوتر از دیگران تصمیم نگرید . بگذارید بقول آقای سام صبوری هرکسی بهتر می تواند موضوعی را برای مازندران نهادینه کند بنویسد و راه برای شما هم باز هست که بجای حرفای این چنینی بفکر توسعه مازندران باشید .

            • شنبه 23 آذر 1392-23:14

              آقای سام صبوری. رستم از شاهنومه رفت و نمی توان بیش از این صبوری کرد تا با آزمون و خطا مازندران را نجات داد. واقعا برای نجات گردشگری مازندران تخصص لازم نیست؟ چرا رشته ی گردشگری در دانشگاه بوجود آمده است؟ باستان شناس برود تحقیقات و حفاری های خود را به خوبی و با منطق علمی انجام دهد و بگذارد تا متخصص گردشگری شرایط را برای جذب سرمایه فراهم کند نه اینکه هر کس خود را مالک الرقاب همه چیز بداند خواه باستان شناس باشد یا معاون پژوهشی یک سازمان. اگر ایشان مسئول موفقی بودند میراث مازندران را فدای رانت های گردشگری نمی کردند...از بقیه عملکرد ایشان چیزی نمی گویم که بسیار است و امیدواریم با آمدن مدیرکل جدید میراث مازندران ایشان پاسخگوی عملکرد خود باشند. گویا شما تازه خواننده سایت مازندنومه شده اید. در مورد آقای جوکار چیز زیادی نمی دانم ولی واقعا هر کس که نصف مازندران را پیاده رفت می تواند مازندران شناس باشد. با مدرک ارشد باستان شناسی تنها می توان به عنوان مربی دانشگاه تدریس کرد و امروز همه سعی می کنند دو واحد که که شده درس بگیرند تا ادعای تدریس در دانشگاه را داشته باشند. اصلا ما کاری به امثال این آقایان نداریم ما دلمان برای سرزمین مادری خود می سوزد و با هیچکس مشکل شخصی نداریم. بیاییم با آزادمردی تحمل انتقاد را داشته باشیم و ایشان هم پاسخ قانع کننده ای بدهند.

              • موضوعی ارجمند با آغازی سوال برانگیزپاسخ به این دیدگاه 4 0
                شنبه 23 آذر 1392-21:36

                شاید این زیرکی سردبیر مازندنومه است که دور هم بودن اتفاقی چند نفررا که تا حدودی شناخته شده اند این چنین آسان به سوِژه ای مفید در سطح استان گره می زند و جریان ساز موضوعی حیاتی می شود . باید به این زیرکی تحسین گفت .
                امانکته این است که دوستان حاضر در جلسه دریا را بیرون از بحث و حتی آن را برای گردشگری چندان مفید ندانسته اند !! این حرف دور از انتظار و نشان فقدان بصیرت در این زمینه است . چطور می شود دریا را این گونه نگاه کرد؟ . نکته ای دیگر، مجامله ای عجیب است . این که گفته شود " اقتصادِ گردشگری برای ایجاد عدالت اقتصادی آمده اما به شکاف اقتصادی تبدیل شده است.؟" راستی شعار اخیر را چه کسی داده است ؟اگر ایرادی در این زمینه وجود دارد نمی شد آن را با صراحت گفت ؟ باز هم نکته ای دیگر ، به جای آن که گفته شوددرآمد نفت دولت را فَشَل کرده، یکی از آقایان به آسانی مردم را به راحت طلبی متهم می کند !!. این ها باعث آن است که از آقای صادقی بخواهیم جلسات بعدی را با کارشناسان ذیربط منعقد کند .

                • شنبه 23 آذر 1392-0:17

                  با تشکر از جناب صادقی گفتنی ست که مصاحبه ی شما با این آقایان اساسا جای اشکال دارد.
                  تخصص آقایان علی ماهفروزی مدرس دانشگاه و باستان شناس،هومن جوکار مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی و مازیار قاسم نژاد احداث کننده ژئوپارک قشم اولا چه ربطی به گردشگری و ضرورت های امروز دارد که در الفبای آن مانده ایم. آقای ماهفروزی چه ربطی به گردشگری دارد ایشان همین قدر که فعالیت های باستان شناسی را به خوبی انجام دهند جای سپاس دارد که از نگاه باستان شناسان جای اشکال بسیاری در گزارش های باستان شناسی ایشان در مورد گوهرتپه وجود دارد. تخصص آقای جوکار هم پروژه ای ملی ست و مازندران بخشی از آن محسوب می شود و پلنگ هم از گونه ای نیست که با شرایط فعلی بتوان به عنوان هدف گردشگری استفاده نمود. از جناب آقای قاسم نژاد می توان تشکر نمود که تجربه ژئوپارک قشم را در کارنامه خود دارند و می توان از تجربه و تخصص ایشان در ایجاد ژئوپارک در مازندران بهره برد. کاش ایشان همت خود را با توجه به اینکه اهل روستای زاغمرز بهشهر هستند معطوف به ایجاد ژئوپارک میانکاله می نمودند که استعداد فراوانی در این زمینه دارد و امیدواریم به سرزمین مادری خود برگردند و گردشگری ویرانی که توسط همین آقایان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران به ارث رسیده است را مدد نمایند.

                  • سام صبوریپاسخ به این دیدگاه 5 1
                    شنبه 23 آذر 1392-12:17

                    بنظرم میزگرد خوبی بود. ما چه کار به تخصص داریم. حرفهای خوبی زده شد. اصلا جوکار و ماهفروزی بی سواد، ببینید چی گفتند. حرف حساب زدند. مگر یک پزشک نمی تواند درباره شعر اظهار نظر کند؟ چه بسیار پزشکانی که شاعرند.در ضمن تخصص آقای جوکار فقط یوزپلنگ نیست. ایشان بسیار فعال هستند و نصف مازندران را پیاده گشته اند و با بسیاری از ظرفیتها و قابلیتهای گزدشگری استان ما آشنا هستند. آقای گردشگر شما غیر از روستات چندروستارو رفتی بگردی؟ اما آقای جوکار تمام چهاردانگه و دودانگه رو وجب به وجب پیاده گشته و تحقیق کرده. بدان و حرف بزن. آقای ماهفروزی هم مدرس دانشگاه و صاحبنظر هستند. احتمالا شما مشکل شخصی با ایشان دارید که اینگونه حرف میزنید

                    • گردشگر هم حق داردپاسخ به این دیدگاه 2 2
                      شنبه 23 آذر 1392-12:38

                      آقای سام صیوری همه حرف گردشگر را مردود دانست . این منصفانه نبود . کمی به حرف های آقای ماهفروزی دقت کنید فقط شعاری و تصنعی و به اصطلاح دیپلماتیک !! حرف زد و هیج از جاذبه های تاریخی دیارما که به او مربوط می شده است نگفت .


                  ©2013 APG.ir