تعداد بازدید: 9697

توصیه به دیگران 1

دوشنبه 11 ارديبهشت 1385-0:0

درياى خزر،قزوين يا مازندران؟

غلامرضا كيامهر


دراكثريت قريب به اتفاق اطلس هاى جغرافيايى جهان، از درياى بسته واقع در شمال ايران كه ما ايرانيان و به دلايلى نامعلوم آن را درياى خزر نامگذارى كرده ايم، با نام (Caspian SEA) يعنى درياى كاسپين كه شكل مستفرنگ شده درياى قزوين است، نام برده شده است.
عرب ها هم در نوشته ها و مكاتبات و محاورات رسمى خود از درياى شمال ايران با نام بحرالقزوين ياد مى كنند.
جالب تر از همه آن كه از ديدگاه مردم كشورهاى آسياى مركزى و جمهورى آذربايجان هم نام اين درياى بسته، درياى قزوين يا همان كاسپين فرنگى هاست و بزرگترين جمهورى آسياى مركزى يعنى جمهورى قزاقستان، شبكه خبرى ماهواره اى خود را (Caspionet) كه مخفف كلمه « Caspean Network» است نامگذارى كرده است.
در سفرنامه هاى سياحان معروف و آثار به جامانده از مورخان و جغرافيادانان قديم ايران هم همه جا از درياى شمال ما با نام درياى مازندران و بعضاً درياى قزوين ياد شده و به ندرت نقشه يا كتاب هايى مربوط به سده هاى گذشته را مى توان پيداكرد كه درآنها ذكرى از «درياى خزر» به ميان آمده باشد.


نويسنده به درستى نمى داند كه روس ها چه نامى برروى اين دريا گذاشته اند اما باتوجه به قرينه جمهورى قزاقستان كه به مدت چند قرن زير سلطه امپراتورى روسيه و پس از آن اتحاد شوروى قرارداشته، مى توان حدس زد كه روس ها هم از نام درست و تاريخى قزوين يا كاسپين درمورد اين دريا استفاده مى كنند.


درباره وجه تسميه درياى قزوين، روايت هاى گوناگونى در كتاب هاى تاريخى وجوددارد كه به موجب آنها ريشه نامگذارى اين دريا به هزاران سال پيش و به زمانى بازمى گردد كه سواحل جنوبى اين دريا ده ها كيلومتر بيشتر از وضعيت كنونى آن در خاك ايران پيشروى داشته و به دليل آن كه در آن روزگار قزوين نزديكترين شهر بزرگ و آب به ساحل اين دريا بوده، مورخان و جغرافيادانان آن را درياى قزوين نام نهاده اند و البته در همان برهه از تاريخ بخش هاى وسيعى از سرزمين هاى واقع دركرانه هاى شرقى و غربى درياى قزوين جزو قلمرو ايران محسوب مى شده و امور آنها را فرمانداران ايرانى اداره مى كرده اند.


حتى اين احتمال وجوددارد كه كلمه كاسپين در زبان فارسى باستان در ناميدن اين دريا به كار مى رفته كه اظهارنظر درباره آن در صلاحيت زبان شناسان است.
به موجب اسناد تاريخى، خزر برگرفته از نام قبيله اى ستيزه جو به نام خزران بوده كه قرن ها در بخش وسيعى از سرزمين هاى واقع درحدفاصل رود ولگا، درياى سياه و سواحل درياى كاسپين مى زيسته اند و دايماً با همسايگان خود كه ايران باستان هم ازجمله آنهاست، درجنگ و ستيز بوده اند.


در عمر حكومت ساسانيان بر ايران، دولت ساسانى به منظور جلوگيرى از تجاوزات و تاخت و تازهاى خزران، ناچار شده بود قلاع و استحكامات نظامى نيرومندى در منطقه قفقاز كه جزئى از قلمرو امپراتورى ايران محسوب مى شد، ايجادكند. حتى اقوام اسلاو در روسيه و سرزمين هاى شرق اروپا كه نياكان روس هاى امروزى محسوب مى شوند، از شر تاخت و تازها و خونريزى هاى خزران در امان نبودند.


به روايت آرتوركسلر* مورخ برجسته آلمانى، در دوره بعد از اسلام خزرها نقش يك قدرت بازدارنده درمقابل پيشرفت سپاهيان اسلام در منطقه قفقاز و شرق اروپا را ايفامى كردند و جنگ هاى ميان مسلمانان و خزرها در اين مناطق حدود يكصدسال به طول انجاميد و يكى از عواملى كه از فروپاشى امپراتورى رم شرقى (بيزانس) در برابر سپاهيان اسلام جلوگيرى كرد، همين جنگ طولانى با خزرها بود.
به موجب همين روايات تاريخى در قرن هشتم ميلادى پادشاه و ديگر بزرگان قوم خزر كه حالا براى خود به قدرت بزرگى تبديل شده بودند به آيين يهوديت گرويدند و دين يهود، دين رسمى خزرها شد.


مورخين عقيده دارند كه خزرهاى يهودى درواقع نياكان يهوديانى هستند كه درطول قرون و اعصار جوامعى را در سرزمين هاى شرق اروپا تشكيل دادند و به همين سبب اين يهوديان را نمى توان از نژاد سامى و از تبار حضرت ابراهيم (ع) به حساب آورد و اين امر درمورد اكثريت قريب به اتفاق يهوديان مهاجر به سرزمين فلسطين مصداق پيدامى كند.
درهرصورت، شايد نيازى نباشد كه ما ايرانيان همان حساسيتى را كه همواره نسبت به تحريف نام تاريخى خليج فارس ازسوى برخى از همسايگان عرب خود داشته ايم، درخصوص نام درياى واقع در شمال كشور كه سه استان گلستان و گيلان و مازندران سواحل جنوبى آن را تشكيل داده اند از خود بروز دهيم.


اما باتوجه به اين كه بسيارى از ديگر كشورهاى ساحلى اين دريا نيز از آن با نام درياى كاسپين ياد مى كنند و در بعضى از نقشه هاى جغرافيايى هم نام درياى مازندران درباره اين دريا به كار رفته است، اين وظيفه وزارت امورخارجه ماست كه ازطريق مذاكره و رايزنى با روسيه و ساير كشورهاى ساحلى اين دريا، در اقدامى مشترك نام تاريخى درياى كاسپين را به آن بازگردانند و نام خزر را كه يادآور نام يك قوم مهاجم و متجاوز براى كليه ملت هاى اين منطقه بوده، از روى اين درياى مشترك بردارند.


* خزران نوشته آرتور كسلر Arthur Kesler، ترجمه محمدعلى موحد از انتشارات خوارزمى


  • چهارشنبه 17 آذر 1395-23:1

    در گیلان ومازندران وشرق آذربایجان وبخشی از سواحل جمهوری آذربایجان وقزوین کنونی قوم اریایی آمارد خیشاوند قوم ماد زندگی میکردند که پارسها به انها گل یا گیل ویونانی ها به کاسپین یا کادوسی میگفتند بس نام دریا کاسپین باشد و

    • دریای کاسپین قزوینپاسخ به این دیدگاه 3 0
      جمعه 13 آذر 1394-21:46

      نام کاسپین که هم اکنون بر روی تمام نقشه هاست از نام قدیم قزوین که یکی از بزرگترین ایالت های آن زمان بوده و هم چنین زمان حال هست کاملا درسته...با استناد از تاریخ....
      چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است.

      • سه شنبه 30 تير 1394-16:42

        دریای کاسپین درستا و اینم http://wapsend.com/video/download/UC9DbMhN3dQ

        • جمعه 16 اسفند 1392-0:39

          کسانی که قزوینیهای اصیل رو ببینندتازه متوجه میشن که این قضیه اقوام کاسپی که درقزوین ساکن شدن راسته.چونکه اکثرقزوینهای اصیل دارای پوستی سفید و چشمهای رنگی هستند واکثرا هم صنعتگرند.و ازکلمه کاس هم زمانی استفاده میکنند که بخوان بگن یه چیزی کم رنگه .دریای شمال همیشه کاسپین

          • يکشنبه 23 تير 1392-0:0

            سلام

            دلبندم اونوقت که شما و قومتون نبودید دنیا دست دولت "پارس" بود حالا شدند بی عرضه؟!

            • ابوالفضلپاسخ به این دیدگاه 3 0
              دوشنبه 10 مرداد 1390-0:0

              خجالت بکشید بابا
              این قوم خزر عجب رویی دارن که همه چیز رو مال خودشون میدونن
              خزر یه نام جعلی و بعد از مهاجرت کاسپی ها به این مناطق اومدن
              یعنی فقط مهمانند نه صاحبان اصلی این مناطق

              • جمعه 8 خرداد 1388-0:0

                با نویسنده موافقم.روسها هم کاسپین میگویند و بر گرفته از همان قزوین خودمان هست.

                • سه شنبه 22 ارديبهشت 1388-0:0

                  بهتر است مردم از روي گاز اضافي معده چيزي را بر زبان نرانند. تعصبات بيجا و احمقانه هم مشكلي را دوا نمي كند.
                  1- عبارت (... به دلايلى نامعلوم آن را درياى خزر نامگذارى كرده ايم ... ) در داخل متن، جمله اي عبث است. نوشته هاي تاريخي و جغرافيايي نشاني مي دهند كه وقتي قومي در جايي زندگي مي كند، ممكن است اسمش بر روي منطقه، دريا، شهر و .... گذاشته شود. قوم ترك زبان خزر به مدت قرنها در كنار درياي خزر زندگي كرده و به روايت نوشته هاي تاريخي، مقتدرتر از قومهاي ديگر بوده و كوچهايي هم به نقاط ديگر داشته است. موضوعي عادي است كه خودشان يا مردمان ديگر، نام اين قوم را بر روي درياي نزديكي محل زندگي آنها بنهد. قوم تپور ( مازندراني امروزي) هم در بخشهاي جنوبي دريا زندگي مي كنند و ممكن است خودشان يا قومهاي ديگر، به درياي مذكور، نام درياي تپوري يا درياي تپورستان يا درياي مازندران بگذارند. در مكاتبات رسمي ايران هم نام خزر به كار مي رود. چه اشكالي دارد؟

                  2- در يادداشتهاي متني كه شخصي نظرش را ارسال كرده، نوشته شده كه قزوين، صورت عربي كاسپين است. آدم نمي داند اين مهملات را از كجا درمي آروند. آن شخص بهتر است به كتاب ديوان لغات الترك نوشته محمود كاشغري ( متعلق به حدود هزار سال پيش) نگاهي بيندازد. معناي قزوين (يا تلفظ درست آن Qazoyun ) را به وضوح نوشته است و ربطي به كاسپين ندارد.
                  3- واژه كاسپين (Caspian) در زبان فارسي درست نيست و بر اثر ترجمه غلط مترجمان ناوارد به درون فارسي راه يافته است. اين واژه به قوم كاسپي برمي گردد كه در سده هاي گذشته در كنار درياي خزر مي زيسته اند و عبارتهاي: ( درياي كاسپي) ( قوم كاسپي) (شركت هواپيمايي كاسپي) و مانند آن درست است.

                  • مرتضي ملائيپاسخ به این دیدگاه 10 1
                    شنبه 16 آذر 1387-0:0

                    خواهشمندم ازكساني كه سراز تاريخ در نمي اورند درباره ي شهر قزوين اظحار نظر نكنند . سابقه ي ديرينه قزوين نشان دهنده ي همه جيز است

                    • چهارشنبه 7 آذر 1386-0:0

                      در جواب دوست عزیزی که گفته انداولا كه درياي مازندران چيز ديگه نگين كه قزوينيها پرو ميشن این متن رو میذارند که از خودشون تعصب بیخود عرضه ندارند .
                      قزوین را در نوشته های قدیم اروپا شهر باستانی « ارساس » یا « ارسا سیا» و در تواریخ یونان همان شهر ‏قدیمی « راژیا » و در زمان اشکانیان به نام موسس آن « اردپا » خوانده اند. ساسانیان آنرا « کشوین » نامیده ‏اند یعنی سرزمینی که نباید از آن غافل شد برخی هم آنرا « قسوین » یا شهر که مردمی پرصلابت و استوار ‏دارد و بعضی از مورخین هم معرب « کاسپین » گفته اند به دلیل آنکه قوم کاسی ها آریایی از مجاورت دریای ‏مازندران به طرف این دشت مهاجرت کرده و با اقوام بومی اختلاط نموده اند . گروهی هم به مرکز ایران ‏رفته اند و دریای « مازندران » نیز به همین دلیل به بحرالقزوین یا « دریای قزوین » مشهور است .‏

                      • پنجشنبه 26 مهر 1386-0:0

                        اصرار بر نام خزر يا خليج فارس يا هر عنوان ديگر در اطلسهاي جغرافيايي متاسفانه هرگز در قالب ملي گرايي ايراني نبوده و نيست بلكه مانورهاي عزيزان فارس است كه ميخواهند ايران بزرگ را ايران آريايي يا فارسي بكنند كه زهي خيال باطل

                        • شنبه 4 آذر 1385-0:0

                          خطاب به نويسنده گرامی اين مقاله مفيد و جهت توضيح عرض کنم که کاسپين صورت مستفرنگ قزوين نيست. بلکه قزوين صورت عربی شده کاسپين است.
                          «کاس»ها، اقوام باستانی ساکن در حاشيه جنوبی دريای کاسپين بودند و مادرقوم گيلانی‌ها و مازندرانی‌ها محسوب می‌شوند. آن‌ها مردمانی با چشمان سبزآبی و موهای بور بودند. هنوز هم در گيلان و مازندران به افرادی با چشمانی به اين رنگ «کاس» گفته می‌شود.
                          «پی» در لغت گيلکی يعنی جلگه و «سی» يعنی صخره و سنگ. هنوز هم در غرب مازندران و شرق گيلان از اين دو واژه استفاده می‌شود.
                          « ِئن» هم نوعی علامت جمع است که هنوز در زبان مردم غرب مازندران و شرق گيلان کاربرد دارد.
                          «کاس‌سی»ها کاس‌های ساکن در کوهستان بودند و «کاس‌پی»ها کاس‌های ساکن جلگه و نزديک‌تر به دريا.
                          «کاس‌پی‌ئن» يعنی کاس‌های ساکن جلگه و به روايتی ديگر، يعنی محلی منسوب به کاس‌های جلگه‌نشين.
                          واژه کاس در نام قزوين و نيز کاشان باقی مانده است. آثار به‌دست آمده در حفاری‌های تپه سيلک، نشان‌دهنده اشتراک آن تمدن با تمدن حاشيه شمالی البرز است.
                          پس از حمله تازيان، کاسپين به صورت قزوين درآمد و چون تازيان از فتح شمال ايران ناتوان ماندند، برای تشويق مسلمانان به سکونت در قزوين که نزديک‌ترين پايگاه نظامی به گيلان و مازندران بود، حديثی جعلی ترتيب دادند که هرکس در قزوين بجنگد، راهی بهشت خواهد شد. به همين دليل قزوين (کاسپين) به «باب‌الجنه» معروف شد.
                          در هر صورت، نام کاسپين، نامی ايرانی و درست است. و گرچه گاهی جمهوری آذربايجان از نام عجيب و غريب «باکو» يا «بادکوبه»! برای اين دريا استفاده می‌کند، اما نام جهانی آن همان کاسپين است.
                          مباد که با غفلت ما، اين نام از يادها برود.

                          • پنجشنبه 2 آذر 1385-0:0

                            من نمی‌فهمم چرا توی کتاب‌های ايران هی روی نام خزر مانور می‌دن!!!
                            در حالی که اقوام «کاس» به نوعی مادرقوم گيلانی‌ها و مازندرانی‌ها و حتا بخشی از ساکنان استان گلستان هستند.
                            وقتی نام صددرصد ايرانی کاسپين حتا در مجامع بين‌المللی هم مورد قبوله، ديگه استفاده از اسامی ديگه چه معنايی داره؟
                            گيلانی‌ها و مازندرانی‌ها از بازمانده‌گان کاس‌ها هستند. و بهتره که از نام کاسپين استفاده بشه.

                            • daryaye mazandaranپاسخ به این دیدگاه 1 18
                              چهارشنبه 13 ارديبهشت 1385-0:0

                              اولا كه درياي مازندران چيز ديگه نگين كه قزوينيها پرو ميشن
                              دوما خوبه كه يه قوم مهاجم و جنگجو باشه نه مثه اين فارسهاي بيعرضه


                              ©2013 APG.ir