بر كسى پوشيده نيست كه استعمال دخانيات سلامتى انسان و بهداشت جامعه را مورد تهديد جدى قرار مى دهد و در اين باره بسيارى از كارشناسان و اهل نظر سخن ها گفته و قلم ها فرسوده اند.

ديگر امروز بحث مضر بودن و يا نبودن مواد دخانى نمى تواند مشكلات ناشى از وجود و مصرف مواد مذكور را حل نمايد چرا كه به قدر كفايت در اين باره اطلاع رسانى صورت گرفته است.

آنچه امروز و در اين مقطع از زمان حائز اهميت و توجه مى باشد، ارايه راهكارهاى اصولى و موثر براى ايجاد و برقرارى روند رو به كاهش مصرف دخانيات است و بايد ديد كارشناسان امر در اين زمينه چه توصيه هايى براى مخاطبان خود ( چه آنهايى كه مصرف كننده هستند و چه آنهايى كه تاكنون جزو ليست مصرف كنندگان قرار نگرفته اند) داشته اند و آيا اين توصيه ها توانسته است به حد چشمگيرى باعث كاهش مصرف شود؟

 گرايش افراد به سوى دخانيات وتمايل آنها براى مصرف باانگيزه هاى متفاوتى همراه است كه به اقتضادى گروه سنى، طبقه اجتماعى، نوع عملكرد و شيوه هايى مجزا عمل مى شود.

تمايل بالقوه و بالفعل افراد براى استعمال دخانيات عمدتا ناشى از تعليم و تربيت اوليه اى است كه فرد با آن مواجه مى باشد.

 اگر بارفرهنگى تعليم و تربيت افراد و جامعه چشمگير و قابل توجه باشد، به همان ميزان درصد احتمال رويكرد آنان به سمت دخانيات رو به كاهش خواهد رفت و در غير اين صورت اعمال ممنوعيت و محدوديت براى عرضه و سركوب تقاضا چاره ساز نخواهد بود.

 ايجاد مصونيت افراد در برابر آلودگى هاى ناشى از استعمال دخانيات بايستى با ميزان فهم و درك آنان تناسب داشته باشد و صدور اوامر و دستورات بهداشتى، نه در مرحله پيشگيرى و نه در مرحله درمان به تنهايى اثربخش نخواهد بود.

 لازم است از كسانى كه امروزه تمايل بيشترى نشان مى دهند تا با اعمال زور و فشار افراد را مجبور به تر مصرف مواد دخانى نمايند اين پرسش را كرد كه: آيا تنها راه مبارزه با مواد مذكور، همين است كه شما به آن مبادرت ورزيده ايد يا اين كه راه و يا راه هاى ديگرى هم وجود دارد؟

مسلما با شناخت دقيق عناصر اصلى تشكيل دهنده مكانيزم اعتياد و پذيرش مصرف دخانيات در كالبد جسمى و روحى و روانى افراد مى توان راه هاى ايجاد روند معكوس يعنى ترك اعتياد را شناسايى نمود و چون اين ديدگاه اكنون از سوى روانشناسان و جامعه شناسان وجود دارد كه عناصر منفى و ضدفرهنگى مسبب اصلى تمايل به مصرف در جامعه مى باشد، با قاطعيت مى توان ادعا كرد كه تنها راه موثر و مفيد و بدون عوارض جانبى براى خروج از مشكلات ناشى از مصرف دخانيات، رويكرد فرهنگى و بهره بردارى موثر از عناصر آن است.

 براى مثال به طور قطع در هنگام تماشاى برخى از فيلم هاى سينمايى و مجموعه هاى تلويزيونى متوجه اين نكته شده ايد كه هنرپيشه هايى كه در آن فيلم ،نقش مثبت دارند مشغول استعمال دخانيات هستند. در اين مورد حتى ديده شده گاهى هنرپيشه در نقش پزشك در حال سيگار كشيدن است و حتما همه آنانى كه مدعى كار مبازره با مصرف دخانيات مى باشند اين حق را به ما خواهند داد كه مخاطب بين قسم و دم خروس در حالت تعارض باقى مى ماند تا هنگامى كه يكى از طرفين جذب شود.

 در هر حال گرايش افراد به استعمال دخانيات يكى از معضلات غيرقابل انكار جامعه امروزى است و همه اقشار اجتماع بايستى نسبت به آن حساسيت نشان داده و براى رفع آن تلاش نمايند. فعاليت هاى فرهنگى با استفاده از ابزارهاى مناسب و مطابق با شرايط محيطى كه در آن قرار داريم، يكى از موثرترين شيوه هاى برخورد با دخانيات است كه مى تواند در زمينه ايجاد و برقرارى كاهش عرضه و تقاضا نقش فوق العاده اى را ايفا نمايد.در اين صورت شايد بتوان اميدوار بود كه جامعه ما به سوى جهانى بدون دخانيات گام هاى موثر و مفيدى بردارد. 

 (drmohaqeq@gmail.com)